Aanpak
Aanpak
Wat is systeemdenken?
In het Young Innovators programma staat systeemdenken centraal om jongeren handvaten te geven waarmee ze duurzaamheidsvraagstukken kunnen analyseren. Door vanuit verschillende invalshoeken en perspectieven te kijken naar een vraagstuk, leren de leerlingen verschillende kantelpunten in het systeem te identificeren.
Belangrijke hedendaagse vraagstukken, zoals klimaatverandering, kunnen we beschouwen als complex, omdat vele actoren van invloed op elkaar zijn en tezamen vormen deze een web van relaties dat we ook wel een systeem noemen. De actoren in het systeem beïnvloeden elkaar voortdurend: het leeft en verandert waardoor het een complex geheel wordt.
Met systeemdenken gaan we ervan uit dat we niet enkel dienen te kijken naar de actoren als losstaande onderdelen maar juist ook naar de relaties tussen de actoren. Het begrijpen van de onderlinge relaties tussen actoren geeft inzicht in het systeem en de impact die een oplossing mogelijk kan hebben in de wereld. Op die manier kunnen we nagaan of de invloed van de oplossing wel een positieve bijdrage levert aan de duurzaamheid van het systeem.
Praktijk
Voorbeeld
In het Amazonegebied wordt te veel woud gekapt en we willen dat dit stopt. De bomen moeten plaatsmaken voor sojaproductie, dus de schuld ligt niet volledig bij degene die de bomen kapt. Maar waar wordt soja voor gebruikt? Het overgrote gedeelte gaat naar veevoer en het vlees dat daarmee geproduceerd wordt gaat voornamelijk naar consumenten in Noord-Amerika en Europa. Door de macht der gewoonte en de heersende culturele normen consumeren deze bevolkingsgroepen zoveel vlees. De oplossing voor de kap van het Amazonewoud ligt dus deels in de verandering van voedingspatronen.
Wat is duurzaamheid?
Een alom gebruikte term met veel verschillende definities en dat maakt het lastig om te kaderen waar het programma over gaat.
Wij kiezen voor de Brundtlandt-definitie voor duurzame ontwikkeling als leidraad:
“Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties, zowel hier als in andere delen van de wereld, in gevaar te brengen”
Voor ons geeft dit de ruimte om alle aspecten van een duurzame samenleving te omvatten, van sociale normen tot biodiversiteit, van minder plastic tot kansengelijkheid.
“Ik heb geleerd dat ik breed moet denken en niet in een tunnelvisie, verder kijken dan mijn neus lang is.”
(Jan – HAVO – Griftland college)
Hoe verhouden systeemdenken en duurzaamheid zich tot elkaar?
Duurzame ontwikkeling brengt veel complexe uitdagingen met zich mee. Het beïnvloedt veel facetten van de maatschappij; zo moeten we onze bronnen voor energie drastisch omschakelen, is de huidige manier van landbouw niet meer houdbaar en moeten we zuiniger omgaan met grondstoffen. Dit soort veranderingen vragen om een herinrichting van de systemen en om een transitie naar een duurzaam systeem.
De invloed van zo’n transitie omvat verschillende actoren en afwegingen, daarom is het onderwijzen van systeemdenken essentieel voor de transitie naar een duurzame samenleving.
En hoe verhouden systeemdenken en duurzaamheid zich tot elkaar?
Duurzame ontwikkeling brengt veel complexe uitdagingen met zich mee. Het beïnvloedt veel facetten van de maatschappij: zo moeten we onze bronnen voor energie drastisch omschakelen, is de huidige manier van landbouw niet meer houdbaar en moeten we zuiniger omgaan met grondstoffen. Dit soort veranderingen vragen om een herinrichting van de systemen, een transitie naar een duurzame manier of systeem.
De invloed van zo’n transitie omvat verschillende actoren en afwegingen, daarom is het onderwijzen van systeemdenken essentieel voor de transitie naar een duurzame samenleving.
Wat is onze didactische onderbouwing?
Het Young Innovators programma is ontwikkeld door Climate KIC, een Europees klimaatinstituut, en gebaseerd op verschillende pedagogische methodologieën:
Ervaringsgericht onderwijs: De CBL aanpak en ervaringsgericht onderwijs bevordert een praktische benadering waarbij lesgeven en leren gebaseerd is op de leefwereld van de leerlingen. Hierdoor ervaren de leerlingen meer autonomie en leren ze onafhankelijk denken in complexe situaties. Bovendien moedigt het leerlingen aan om de interactie aan te gaan met hun omgeving, te innoveren en samen te werken.
Kennisvisualisatie: Visualisatie helpt leerlingen om onderlinge relaties in systemen beter te begrijpen. Daarom maakt dit programma veel gebruik van visuele tools en systeem visualisaties. Daarnaast zijn visualisatie-processen een manier voor leerlingen om zich op een andere manier uit te drukken.
Projectonderwijs: Project Based Learning (PBL) is een manier van onderwijs waarbij leerlingen uitgedaagd worden om door middel van projecten te leren. Door samen te werken aan ‘echte’ problemen worden leerlingen gestimuleerd om het geleerde direct toe te passen waardoor het leerproces wordt verdiept.
